Uçuşta Türbülans, Fırtına ve Pilotlar

Uçuşta Türbülans ile karşılaşıldığında pilotlardan acil olarak hava trafik kontrol ünitesine bu koşulları mümkün olur olmaz rapor etmeleri beklenir. Türbülans ile ilgili “PIREP” adı verilen bu raporda aşağıdaki bilgiler verilmelidir;

1. Uçağın pozisyonu.
2. UTC (GMT) olarak olayın oluş zamanı.
3. Türbülansın yoğunluğu/şiddeti.
4. Bulut içinde veya yakınında olup olmadığı.
5. Uçuş seviyesi veya irtifası.
6. Uçak tipi. (Boeing 777 vb)
7. Türbülansın süresi.

Süre ve yoğunluk sınıflandırılmasının tarifi bunun için hazırlanmış tabloya göre ifade edilmelidir.

 

Türbülans Şiddeti	Uçak	Kabin	Ekip Sorumlulukları
Light Chop Zaman zaman hafif salıntılar	İrtifa veya pozisyonda gözlenen bir değişiklik olmaz. Hafif ve ani ritmik salınımlar olur.	Oturanlarda bel kemerine doğru hafif kuvvet hissi. Emniyete alınmayan eşyalarda oynama olmaz. İçecekler hafif çalkalanır fakat dökülmez, yürümede zorluk yoktur.	Kaptan isteğe bağlı olarak “seat belts” ON Kabin ekibi Kaptan seat belts ON yaparsa; Yolcu anonsu yapılmalı Yolcuların ve bebeklerin yerlerinde bağlı olduğu kontrol edilmeli. Tüm malzemelerin bağlı ve emniyetli olduğu kontrol edilmeli. Tuvaletlerin boş olduğu kontrol edilmeli. Servise dikkatli olarak devam edilmeli.
Light Türbülans Hafif Türbülans	İrtifa ve veya pozisyonda anlık, hafif düzensiz değişiklikler olur.	Yürümek ve servis arabalarının hareketi zorlaşabilir, içecekler çalkalanır fakat dökülmez.
Moderate chops Orta şiddet salınımlar	İrtifa ve veya pozisyonda hafif değişiklik, ani sallantı veya vuruntular olur.	Oturanlarda bel kemerine doğru hissedilen belli bir kuvvet hissi. Boştaki eşyalarda hareket. İçeceklerde dışarı sıçrama.Yürümek ve servis arabalarının hareketinde çok zorlanma olur.	Kaptan Seat belts ON yapılanması Yolcuların ve kabin ekibinin oturması için anons yapılmalı. Kabin ekibi Servis kesilmeli Troleyler emniyete alınmalı ve bulunduğu yerde bırakılmalı. Kahve potları / şişelerin ağızları kapatılmalı veya yere bırakılmalı En yakın yolcu koltuğuna oturmalı. Uygun koltuk yoksa yere oturmalı. Mümkünse yolcu anonsu yapılmalıdır.
Moderate Türbülans Orta şiddette türbülans	İrtifa ve pozisyonda değişiklik, süratte dalgalanma olur fakat uçak pozitif kontrolü sağlanır.
Severe Türbülans Şiddetli türbülans (bilerek uçulmaz)	İrtifa veya pozisyonda ani ve büyük değişiklikler olur. Genellikle büyük sürat değişiklikleri dalgalanmaları olur. Uçakta anlık kontrol kaybı yaşanır. Uçak logbook’una yazılmalı ve kontrol gereklidir.	Oturanlarda bel kemerine doğru şiddetli bir kuvvet hissi. Boştaki eşyalarda sağa sola çarpma ve zeminden ayrılma. Bir yere tutunmadan yürümek imkansızlaşır.	Kaptan Seat Belts ON yapmalı. Yolcuların ve kabin ekibinin oturması için anons yapmalı. Türbülansın bitiminde kabinin kontrolü gerekir. Uçuş sonu uçak loogbook’una yazılmalıdır. Kabin Ekibi Servis kesilmeli En yakın yolcu koltuğuna oturmalı. Uygun koltuk yoksa yere oturmalı. Eğer anons yapılmamışsa yolcuların oturup bağlanması sağlanmalı. Mümkünse yolcu anonsu yapılmalıdır.
Extreme Türbülans Aşırı şiddetli türbülans (bilerek uçulmaz)	Uçakta bir yere şiddetli çarpma hissi olur ve uçağı kontrol etmek imkansızdır. Yapısal hasara neden olabilir. Uçak logbook’una yazılmalı ve kontrol gereklidir.

Kabin ekibi ve yolcular da anons sistemi ile türbülans hakkında bilgilendirilmelidir.

  <===============>  

Türbülans ve/veya Fırtınalı havalarda pilotlara uçuş tekniği ile ilgili olarak tavsiye edebileceğimiz hususlar şunlardır:

Her şeyden önce şunu unutmayın:  Hava Radarınızdaki radar ekoları hafif yoğunlukta bile görünse hiçbir fırtınayı hafife almayın. Fırtınalardan kaçınmak daima en iyi politikadır.  Kaçınma sırasında yapılması ve yapılmaması gereken bazı şeyler ise şunlardır:

1. Yaklaşan bir fırtınaya karşı kalkış veya iniş yapmayın. Düşük seviye türbülansın önündeki ani hamle (rüzgar) kontrol kaybına neden olabilir.
2. Diğer tarafını görüyor olsanız bile  bir fırtınanın altından uçmayı denemeyin. Fırtınanın altındaki türbülans ve windshear felaket feci olabilir.
3. Parçalı gizli fırtınalar içeren bir bulut kütlesinin içine hava radarınız olmaksızın uçmayın. Parçalı fırtınalar saklı değildir genellikle görülerek etrafından kaçınılabilir.
4. Bir fırtınanın içindeki türbülansın hava radarındaki görünümüne güvenmeyin. Göründüğünden daha şiddetlidir.
5. Şiddetli veya yoğun radar ekoları veren tanımlanmış fırtınalardan en az 20 mil kaçın. Bu özellikle geniş kümülonimbus bulutlarının örslerinin altına doğrudur.
6. Bilinen veya şüphelenilen şiddetli fırtınanın üstünü, bulut tepe noktasındaki her 10 knot rüzgar sürati için, en az 1000 feet irtifa ile temizleyin (üzerinden geçin). Bu çoğu uçağın irtifa kabiliyetinin üzerindedir. Bu nedenle etrafından dolaşmak her zaman iyidir.
7. Uçulacak bölgenin yarısından fazlası (6/10) fırtına ile kaplı ise tüm bölgenin etrafını dolaşarak fırtınadan kaçının.
8. Unutmayın; parlak ve sık çakan yıldırımlar muhtemel çok güçlü fırtınalara işaret ederler.
9. 35.000 feet’e kadar ve üzerindeki fırtınaları tepesi görünse de radar tarafından da tespit edilse de oldukça tehlikeli olarak dikkate alın.
10. Bir fırtınadan delerek kaçınamıyorsanız, fırtınaya girmeden önce yapılacaklar şunlardır.
11. Emniyet kemerinizi sıkın varsa omuz bağlarınızı takın ve tüm serbest malzemeyi emniyete alın
12. Rotanızı fırtınanın içinden en kısa sürede geçecek şekilde planlayın ve muhafaza edin.
13. En kritik şey olan buzlanmadan kaçınmak için donma seviyesinin altında veya -15 derecenin üzerinde olan bir geçiş irtifası belirleyin.
14. Pito ısıtıcılarının ve varsa uçak tipinize göre karbüratör ısıtıcılarının açık olduğundan veya jet motorları için anti-ice’larının açık olduğundan emin olun.
15. Uçak el kitabındaki türbülans geçişi için tavsiye edilen güç-sürat vb ayarlarını tesis edin.
16. Yıldırımdan kaynaklanan geçici körlüğü azaltmak için kokpit ışıklarını en yüksek parlaklığa ayarlayın.
17. Otopilot kullanıyorsanız ALT HOLD ve SPEED HOLD modları devre dışı bırakın. Otomatik irtifa ve sürat kontrolleri uçağın küçük düzeltme manevralarını arttırarak yapısal stresi arttıracaktır.
18. Hava radarı kullanıyorsanız anteni zaman zaman aşağı yukarı tarayın. Böylece uçulan irtifanın dışında başka bir aktivite olup olmadığını görebilirsiniz.
19. Aşağıdakiler ise fırtına geçişi sırasında bazı yapılacaklar ve yapılmayacaklardır.
20. Gözünüz uçuş aletlerinde olsun. Kokpitin dışına bakmak yıldırımdan dolayı geçici körlük tehlikesini artırabilecektir.
21. Güç ayarlarını değiştirmeyin; Uçak manuelindeki türbülans geçişi için tavsiye edilen güç ayarlarını muhafaza edin.
22. Sabit bir durum tesis etmeyin; bırakın uçak dalgalansın. Sabit durumu muhafaza etmek için manevra yapmak uçaktaki stresi artıracaktır.
23. Fırtınaya girdikten sonar artık geri dönmeyin. Fırtınanın içinden geçen direkt rota sizi en kısa sürede çıkaracaktır. Ayrıca dönüş manevraları uçaktaki stresi artıracaktır.

Tüm bunların yanında elbette uçuş için hazırlanırken pilotlara verilen hava durumu ile ilgili haritalar dikkatle değerlendirilmeli uçuşta karşılaşılması muhtemel tehlikeler için planlar yapılmalı yani risk yönetilmelidir. Aksi halde krizi yönetmek zorunda kalırsınız ki bu da zor koşullarda kısa sürede doğru kararlar vermeniz gerekecek demektir.

İyi Uçuşlar…