Anasayfa / Güvenlik / Uçuşta Buz Kristali Buzlanması Tehlikesi (Ice Crystal Icing)

Uçuşta Buz Kristali Buzlanması Tehlikesi (Ice Crystal Icing)

Buz Kristali Buzlanması (Ice Crystal Icing)

crystals

Buzlanma koşullarında uçuş operasyonları için havayolu taşımacılığı uçakları, tüm uçuşa elverişlilik düzenlemelerine göre sertifikalandırılmışlardır. Uçuş işletmecileri buzlanma koşulları ile ilgili belirlenen tüm operasyonel usul ve teknikleri takip etmek zorundadırlar.

Her ne kadar jet ulaştırma uçakları buzlanma koşullarında operasyon yapabilmeleri için birçok koruyucu uygulamalar ile birlikte sertifikalandırılmış olsa bile, bu uygulamalar asla şiddetli buzlanma koşullarında limitsiz süre ile operasyon yapabilmeyi amaçlamamıştır.

Şimdi gelelim İngilizcesi ICE CRYSTAL ICING olan Buz Kristali Buzlanması konusuna.

Yüksek irtifalardaki buz kristalleri genellikle jet ulaştırma uçakları için bir tehdit olarak algılanmaz çünkü bunlar -40 ve altındaki sıcaklıklarda zaten uçak yüzeyine yapışamayacak kadar donmuş olduklarından gövdede buzlanmaya sebep olmazlar.

Bununla birlikte yüksek irtifadaki katı buz kristalleri motor içine girerek iç yüzeylerde erimek suretiyle hem motoru soğutabilir hem de erirken 00 C civarına geldiklerinde buzlanmaya sebep olabilirler. Bu durumda motor buzlanması, buz kırıldığında kırılarak motor hasarı, motorda güç kaybı, motorda tıkanma-tekleme (surge) veya yüksek titreşim meydana gelebilir.

Ice Crystal Icing yani Buz Kristali Buzlanması genellikle yüksek irtifada, bulut içinde, konvektif hava sahaları üzerinde uçarken meydana gelir. Çoğu zaman uçağımızın hava radarında bulunduğumuz irtifa için herhangi bir eko veya yansıma alamayız.

Bazen uçtuğumuz yüksek irtifalarda, hava radarından aldığımız ekolardan kaçınma manevrası yaparken bile buz kristallerinden kaynaklanan motor güç kayıpları yaşanabilir.

Uçak üreten şirketler daima buzlanmayı önlemek için yapılan çalışmaların bir parçası olamaya devam ederler. Buzlanma konusunda her üreticinin Teknik Bültenlerinde Ice Crystal Icing başlıklı bültenine bakılmalıdır.

Buzlanma ile ilgili teknik bültenler, pilotlara daha önceden yaşanmış buz kristali buzlanmasından kaynaklanan motor arızaları, hasarlar ve diğer olaylar hakkında faydalı bilgiler verecektir.

İlgili bültenlerde aynı zamanda buz kristali buzlanmasını teşhis etme ve şüphelenildiğinde tavsiye edilen hareket tarzları hakkında da bilgiler bulunmaktadır.

Genel olarak ilgili uçak tiplerinin Flight Crew Operational Manuel’lerinin Supplemantary Adverse Weather bölümlerinde Buz Kristali Buzlanmaları için ek prosedürler bulunmaktadır. Ayrıca uçakların Quick Refrence Handbook’larında da (QRH), Ice Crystal Icin Non-Normal Checklist’ler uçuşta kullanılmak üzere konulmuştur.

TEŞHİS

Buz Kristali Buzlanması çoğunlukla görülebilir nemli ortamlarda ve normal buzlanma koşulları irtifalarının üzerindeki irtifalarda meydana gelir. Aşağıdakiler bu tip buzlanmanın işaretleridir;

Ön camda sıvı halde bulunamayacak kadar soğuk yağmur görüntüsü; Bunun sebebi buz kristallerinin ısıtılmış cam üzerinde erimesidir. (yağmurdan farklı bir ses olur)
Ön camda statik deşarj (şerare akışı)
Uçaktaki TAT göstergesi, TAT pitosunun buzlanmasından dolayı sıfır derece civarında kalır.
Buz kristallerinin sensörleri bloke etmesi sonucu TAT göstergesinde anormal işar 1 dakikadan 20 dakikaya kadar sürebilir.
Hafif ve orta şiddette türbülansı bölgeler.
IMC (alet meteorolojik koşulları) ile birlikte;
– Uçak irtifasında belirgin radar ekoları yok ve
– Uçak altında kuvvetli yağış amber ve kırmızı radar ekoları görünüyor.
Bulut tavanı seyir irtifasının üzerinde.
Sülfür kokusu
Ozon kokusu
Nemde artış

Uçaklardaki normal buzlanma dedektörlerine güvenilemez çünkü bu sistem gövdedeki buzlanmayı algılayabileceğinden buz kristal buzlanmasını algılayamaz.

KAÇINMA

IMC uçuş boyunca uçulan irtifada radar ekosu olmasa bile, aşağı irtifadaki belirgin amber veya kırmızı hava radarı ekoları üzerinde uçmaktan da kaçınmalıdır. Hava radarınızı uçuş irtifanızın altındaki ekolarını da bulmak için kullanmalısınız. En uygun kullanım için hava radarınızın el kitabını veya kullanma talimatlarını iyi bilmenizi tavsiye ederim.

ŞÜPHE

Buz kristali buzlanmasına maruz kaldığınızdan şüphelendiğinizde; bu koşullardan çıkın. ATC’den (hava trafik kontrolöründen) buz kristalleri içinde en az kalacak şekilde rota değişikliği veya kaçınma talep edin. Ice Crystal Icing Non-normal çeklistinizi uygulayın.
Kazalar ve Olaylar (Accidents and Incidents)

Yüksek irtifa Ice Crystal Icing’e atfedilen motor arızası olaylarının çoğu, motorların detaylarının tekrar tasarlanmasını gerektirip gerektirmeyeceği ve arızanın tekrarlamaması için öncelikle motor üreticileri tarafından araştırılmıştır. ICAO EK-13’e göre bağımsız olarak soruşturulan iki örnek şunlardır:

Uçak Tipi: Airbus A330-200 uçağı,
Pozisyon: Seyir irtifasında,
Şirket: Atlantik Ocean,
Tarih: 1 Haziran 2009,
Uçuş Tipi: Tarifeli yolcu seferi,
Rota: Rio de Janerio’dan Paris CDG’e
Kaza: Denize düştü
Kayıplar: 228 kişi ve uçak.
Pito Tüplerindeki Buz Kristali Buzlanmasından kaynaklanan sürat saati göstergesi kaybına, uçuş ekibinin yetersiz müdahalesi tespit edilmiştir.
http://www.skybrary.aero/index.php/A332,_en-route,_Atlantic_Ocean,_2009_(LOC_HF_AW)

Uçak tipi: Boeing 757-200
Pozisyon: Seyir irtifasında, Gece, Uçuş seviyesi 37.000 feet,
Şirket: Central Mauritania
Tarih: 25 Ağustos 2010
Uçuş Tipi: Tarifeli yolcu seferi,
Rota: Freetown Sierra Leone’dan London Heathrow’a
Olay: Nouakchott’a DIVERT
IMC şartlarda gece FL370’da her iki motorda artan titreşim sonrasında, ice shedding ile ilgili non-normal çeklist uygulanır. Bir motor arızalanır diğer motor titreşimi anormal artar ve MAYDAY deklere edilerek Nouakchott Meydanına DIVERT edilir. Başka olay olmaz ve 103 yolcu sağlıklı ve motor hasarı olmamıştır.
http://www.skybrary.aero/index.php/B752,_en-route,_Central_Mauritania,_2010_(WX_LOC_AW

Kaynaklar:
http://www.skybrary.aero/index.php/High_Level_Ice_Crystal_Icing:_Effects_on_Engines

Konu ile ilgili okunabilecek yazılar:
▪ “Ice Particle Threat to Engines in Flight” Mason JG Strapp JW & Chow P Paper presented to 44th AIAA Meeting 2006.
▪ “Engine Power Loss in Ice Crystal Conditions” – Boeing Aero Magazine Q4/2007.
▪ Weather Conditions Associated with Jet Engine Power-loss and Damage Due to Ingestion of Ice Particles: What We’ve Learned Through 2009 by M. L. Grzych and J. G. Mason, Boeing, presented at the American Meteorological Society 14th Conference on Aviation, Range, and Aerospace Meteorology 2010
▪ Avoiding Convective Weather Linked to Ice-crystal Icing Engine Events, by M. L. Grzych, Boeing Aero Magazine Q1/2010
▪ A Description of Convective Weather Containing Ice Crystals Associated with Engine Power loss and Damage Presentation by the Boeing Company with acknowledgment to W G Strapp (Environment Canada) presentation to the 2006 AAIE Meeting on “Ice Particle Threat to Engines in Flight”
▪ Current Perspectives on Jet Engine Power Loss in Ice Crystal Conditions: Engine Icing by J. Mason, Boeing, presented at the Aircraft Icing Research Alliance Research Implementation Forum (RIF) held on 23 June 2009 at San Antonio, TX
▪ An Overview of NASA Engine Ice-Crystal Icing Research by H. E. Addy Jr. and J. P. Veres (NASA Glenn) presented at the SAE-sponsored International Conference on Aircraft and Engine Icing and Ground Deicing in June 2011 – published November 2011
▪ The Ice Crystal Weather Threat to Engines by J. Mason, Boeing – a presentation to an SAE Meeting in August 2007

İlginizi Çekebilir

IMG_0229

PİLOTLARA AKADEMİK OLMAYAN SAMİMİ TAVSİYELER

Özgüvenin kibre dönüşmesine izin vermeyin! İster yeni bir öğrenci pilot olun, ister binlerce saatlik bir …

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir