Tropopoz (İklim Kabuğu) Nedir?

Troposfer ve stratosfer tabakalarını ayıran sınıra Tropopoz denir. Tropopoz sıcaklığın sabit olduğu izotermal bir tabaka ile karakterize edilir.

Tropopozun (İklim Kabuğu) Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından kullanılan kesin tanımı: “standart sıcaklık düşme oranının (hava sıcaklığı her 1000 feet’de 1.98 C derece düşer) en düşük olduğu seviyedir ki bu seviyenin 2 km üzerine kadar 2 dereceyi geçmez.”

Tropopozun yüksekliği troposferin sıcaklığına göre değişir. Hava ısındıkça genişler ve soğudukça daha yoğunlaşır ve daralır. Genel olarak güneş ışığının ve ısınmanın çok olduğu alanlarda tropopoz yüksekliğinin artacağını veya güneş ışığının ve ısınmanın az olduğu alanlarda tropopoz yüksekliğinin azalacağını söyleyebiliriz.

Hava genellikle kutuplar üzerinde ekvatora göre daha soğuk olduğu için tropopoz kutuplarda en düşük yükseklikte (yaklaşık 23.000 fit veya 7 km) ekvatorda ise en fazla yüksekliktedir (yaklaşık 53.000 fit veya 16 km). Ayrıca kutuplardaki tropopoz seviyesi yaz mevsiminde kışa nazaran daha yüksektir.

Tropopoz seviyesi mevsimsel değişikliğin yanı sıra atmosferik basınç ile de değişir. Atmosferik basınç arttıkça hava genişleyecek ve tropopozu dünyadan uzağa doğru itecektir. Aksine atmosferik basınç azaldıkça tropopoz seviyesi düşecektir.

Ekvatordaki yüzey sıcaklığı kutuplardan daha yüksek olmasına rağmen, tropopozdaki sıcaklık kutuplara nazaran daha düşüktür. Çünkü ortalama sıcaklık, irtifanın artması ile düşer ki ekvatordaki tropopoz seviyesi de kutuplara göre daha yüksektir.

Tipik olarak tropopozdaki sıcaklık kutuplar üzerinde -50⁰ C derece, ekvator üzerinde -80⁰ C derecedir.

Tropopoz yüksekliği ekvatordan kutuplara doğru sabit bir şekilde azalmaz fakat tropopoz içinde kıvrımlar yaparak veya aralıklar bırakarak azalma eğilimindedir. İki ana kırılma noktası mevcuttur, biri 40⁰ enleminde ve diğeri 60⁰ enlemindedir. Üçüncü bir kırılma da 55⁰ enleminde olabilir.

Kırılmalar tropopoz seviyesinin hemen aşağısı civarında jet stream olarak sınıflandırılan güçlü rüzgârlara neden olabilirler. Tablo yaz ve kış mevsiminde enlemlere göre tropopoz yüksekliklerini göstermektedir.

Çoğu ticari uçak troposfer tabakasının ısı değişiminden faydalanmak için tropopoz seviyesinde veya altında uçar. Çünkü tropopoz seviyesinin üzerinde artık sıcaklık her 1000 feet’te yaklaşık 2 derece düşmez ve -55 derecelerde sabit kalır. Yani bu seviye atmosferdeki en soğuk seviyedir. Jet motorları da düşük sıcaklıklarda daha etkili çalışır. Ayrıca sıcaklık değişiminin çok az olduğu bu seviyede uçuş daha stabildir.