PİLOTLARA AKADEMİK OLMAYAN SAMİMİ TAVSİYELER

Özgüvenin kibre dönüşmesine izin vermeyin!

İster yeni bir öğrenci pilot olun, ister binlerce saatlik bir havayolu kaptanı olun, bu tavsiyeler hepiniz içindir. 27 senedir uçan bir kaptanın samimi tavsiyelerine sadece birkaç sıkıcı paragraf kaldı. Ya da direkt altıncı paragraftan okumaya başlayabilirsiniz.

Öncelikle, pilot olmak sorumluluk ve yetki sahibi olmak demektir. Bu iki unsuru en çok bu meslekte bu kadar kolkola görebilirsiniz belki de…

Sorumluluk, kısaca kişinin kendine ve başkalarına karşı yerine getirmesi gereken yükümlülüklerini zamanında yerine getirmesi zorunluluğu, yetki ise; karar alma, çalışanları yönlendirme, belli görevleri yerine getirme hakkı, yararlanma ve tasarruf etme hakkı olarak tarif edilir. Özellikle çok mürettebatla uçurulan hava araçlarında kıdemli ve en yetkili olan pilot “Sorumlu Kaptan Pilot” olarak görevlendirilir.

Sorumlu Kaptan Pilot; operasyondan, hava aracının ve hava aracında bulunan herkesin hatta kargonun emniyetinden uçuş süresince sorumludur. Bu sorumluluğu yerine getirebilmek maksadı ile uçuşla ilgili tüm kararları vermek, uygulamak ve uygulatmakla yükümlü ve yetkilidir.

Türk Sivil Havacılık Kanununa göre Kaptan Pilotun yetki ve sorumluluklarından hareketle, Sorumlu Kaptan Pilotun; hava aracının can ve mal güvenliğini sağlayacak surette sevk ve idaresinden birinci derecede sorumlu olan, olağanüstü durumlarda gereken önlemleri almaya yetkili olan, hava aracında emniyet ve düzenin sağlanması için önlem almaya ve bu amaçla yolculara, personele ve hava aracında bulunan diğer kişilere emir ve talimat vermeye ve gerektiğinde bunları hava aracından çıkarmaya, hava aracında işlenen suç ile ilgili delilleri toplamak ve saklamakla yükümlü olan, can ve mal güvenliğini tehdit eden veya gecikilmesinde zarar doğabilecek durumlarda görevliler olaya el koyuncaya kadar gerekli soruşturmayı yapmaya, yolcuları, personeli ve orada bulunan diğer kişileri, bunların eşyalarını ve yükünü aramaya ve geçici olarak alıkoymaya yetkili olan, kaptan pilot olabilmek için mevzuatın aradığı asgari şartları karşılayan, uçurduğu hava aracının teknik özelliklerini çok iyi bilen ve aracını binlerce saat uçurmuş, yüzlerce iniş kalkış yapmış, sürekli olarak eğitim yapan, bilgisini tazeleyen, havacılık meteorolojisinden hava hukukuna kadar havacılıkla ilgili konularda bilgi sahibi, sağlıklı, özenli, bakımlı, sabırlı, yüzlerce yolcusunun hayatının, güvenliğinin, sorumluluğunun ve hava aracının mülkiyetinin, işletmecinin ticari itibarının ve uçuş emniyetinin tevdi edildiği insan olduğunu söyleyebiliriz.

Tüm bu ağır cümleler oturduğunuz yerden nasıl görünüyor bilmem ama, bizim açımızdan hayat tarzımızı ve kişiliğimizi belirleyen birer prensiptir.

Pilotluk sadece bir hava aracı ile uçabilme becerisi değildir. Bir pilot uçağı kullanırken aynı zamanda telsiz konuşmalarını yapar, diğer trafikleri takip eder, muhakeme ve planlama yapar, dikkatini uçuşun tüm unsurlarına yeterince taksim eder, yüksek intikal sürati ile değişen uçuş koşullarına ve gelişen anormal durumlara müdahale eder. Pilotlar uçak-meteoroloji-pilot-mürettebat (insan-makine-doğa) ilişkilerini tüm uçuş boyunca fiziksel, bilişsel, psikomotor kabiliyetlerini kullanarak idare ederler. Fizik ve ruh sağlığını korumak ve en üst seviyede muhafaza etmek pilotların olmazsa olmazıdır. Bu nedenlerle pilotluk uçmaktan daha fazlasını yapma kabiliyetidir.

Sağlık
Dar gövdeli orta menzilli bir uçak pilotu iseniz 150-200 yolcuyu, geniş gövdeli uzun menzilli bir uçak pilotu iseniz 300-500 yolcuyu emniyetle taşıma vazifeniz vardır. Ruhen ve bedenen sağlıklı olduğunuzu belgelemeniz ve uçuş hayatınız boyunca muhafaza etmeniz gerekiyor. Uçak kullanmaya bir engeliniz olmadığını ve sağlam olduğunuzu her yıl “JAR-FCL” adı verilen standartlara uygun bir sağlık belgesi alarak kanıtlamak zorundasınız. Pilot olarak yeryüzünde çalışan ve günlük hayatın tüm streslerine maruz kalan diğer tüm insanlardan fazla olarak havacılık streslerine (jetlag, kötü hava koşulları, acil durumlar, yıllık tazeleme eğitimleri ve sınavlar, radyasyon, kabin basıncı, kuru kokpit havası, hareketsizlik, gürültü vb) maruz kalırsınız. Bu nedenle sağlığınızı korumak için sıradan bir insandan daha çok hassasiyet ve gayret (stres yönetimi, spor, beslenme, uyku, göz ve kulak sağlığının korunması, cilt bakımı) göstermeniz gerekmektedir. Sağlık sertifikanız olmadan, uçuş sertifikanız bir anlam ifade etmeyecektir. Ayrıca bir pilot kendini uçuşa elverişli hissetmiyorsa, bunu ifade ederek uçuş yapmamalıdır.

Özellikle sigara ve alkol, dengesiz beslenme, hareketsizlik vb. her türlü kötü alışkanlığı kesinlikle bırakın!

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi.
(Kanuni Sultan Süleyman)

İyi bir aile, dengeli bir sosyal hayat ve hobiler
Büyük ihtimalle evde olmadığınız o düzensiz günlerde sizin ve çocuklarınızın arkasını toplayacak, işleri düzene koyacak sağlam bir desteğe ihtiyacınız olacaktır. Hayat arkadaşınıza her zaman vakit ayırın. Çocuklarınızı, dostlarınızı ihmal etmeyin ve sosyal aktivitelerle birlikte vakit geçirmek için gayret gösterin. Uzmanlara göre YATARAK ve UYUYARAK yorgunluğunuzun az bir kısmını dinlendirebilirsiniz. Aslında her gün yaptığınız işten FARKLI bir şeylerle uğraşarak DİNLENEBİLİRSİNİZ. Mutlaka, telefonlara bile bakmadığınız, dalıp gittiğiniz bir hobinizin olması gerekir. Bilişsel dinlenme imkanını ancak böyle elde edebilirsiniz.

Yabancı dil (İngilizce)
Biz her ne kadar yabancı dil desek te havacılık dili İngilizcedir. Günümüzde uluslararası tüm uçuşlarda pilotlar, çeşitli ülkelerin hava trafik kontrolörleri, yer hizmetleri görevlileri ve yolcularla hiçbirinin anadili olmadığı halde İngilizce iletişim kurmak zorundadır. Son yıllarda ülkemizde hızla artan yabancı pilot sayısı, saatlerce kokpiti paylaştığınız meslektaşınızla uçuş harekatındaki süreçleri çözümlemek ve sohbet edebilmek için dahi İngilizce’ye hakim olmayı gerektirmektedir. Havayolu pilotlarının sıkça yurtdışında konakladığı düşünüldüğünde İngilizce’nin yanısıra Fransızca, İspanyolca, Almanca, Arapça, Çince gibi çok konuşulan dilleri bilmeleri de tercih sebebi olabilmektedir. Havacılık kadar ülke sınırlarını tanımayan bir çalışma alanı daha bulunamayacağından havacılar için “fazla dil göz çıkarmaz” desek yeridir. Eğer yabancı dil konusunda kendinizi kötü hissediyorsanız en kısa sürede mutlaka kendinizi iyi hissedene kadar bir şeyler yapın. Günümüz teknolojik imkanları ingilizcemizi geliştirmeyi kolaylaştıracak imkanlarla doludur. Size en uygun olanını seçmek kalıyor.

Mürettebat üyelerine, personele ve yolculara saygı ve sevgi duyunuz
Mürettebatınıza ve operasyon dahilindeki herkese saygı ve sevgi ile davranın, özellikle de aralarında sevemediğiniz kişiler olduğunda. Her zaman sevdiğiniz kişilerle çalışamazsınız çünkü her gün farklı insanlarla çalışılabilen bu meslekte kaçınılması son derece zor bir durumdur. Operasyonu icra ettiğiniz personeli kaybederseniz bir çok bariyeri yalnız aşmak zorunda kalabilirsiniz ki bu da günümüzün kompleks havacılık ve uçuş dünyasında iş yükünüzü önemli derecede artırır.

Yolcular ise ücretini ödeyerek bir güven satın almış kimselerdir. Onları önemsemek size ve yaptığınız işe değer kattığı gibi, kabinde oluşacak sinerjiyi de takviye edecektir. Bunu da bir kaptan olarak yerinde ve zamanında uygun anonslarla onlara hissettirmelisiniz. Emniyet ve sükunet telkin edebilecek, internette kolayca bulunabilecek basit bilgileri bile kaptandan duymak emin olun onları oldukça rahatlatacaktır.

Hata mı yapıyorsunuz? Kabul edin, öğrenin ve devam edin!
Mükemmel bir pilot olmanın kesin bir yolu ve de sonu yoktur. Ne yaparsanız yapın ya da söyleyin, hata yaptığınız zamanlar olacaktır. Bazıları büyük, bazıları küçük olacaktır. En iyi pilotlar inanılmaz pilotaj yetenekleri olanlar değildir, hata yaptıkları zaman kabul eden ve itiraf eden pilotlardır. Bir hatayı kabul etmek, ondan bir şeyler öğrenmek ve devam etmek, pilot olarak olgunluğunuzu göstermenin en iyi yoludur. Evet, özgüven iyidir fakat özgüveninizin kibre dönüşmesine izin vermeyin!

Mesleğinizle ilgili detaylara dikkat edin
Pilot olmak için onlarca kitap okuyup onlarca yazılı sınava ve uygulamalı kontrol uçuşlarına girdikten sonra mesleğiniz ile ilgili her şeyi bildiğinizi düşünebilirsiniz. Fakat hemen her meslekte olduğu gibi başarı detaylarda yatmaktadır. Ve birçok detay ancak uçuşta tecrübe ile öğrenilerek içselleştirilebilir. Havacılık kitaplarındaki bir satır veya küçük bir dip not bile kanla yazılmıştır. Uçuşta yapılan küçük hataların büyük etkileri olabilir ve sanıldığının aksine göklerde hata için çok az yer ve zaman vardır.

Baskı altında sakin kalmayı öğrenin
Demesi kolay… Evet sanki doğuştan gelen bir yetenekmiş gibi duruyor değil mi? Belki doğrudur. Fakat emin olun sonradan da geliştirilebilir. Nasıl mı? Çok basit. Bir pilottan zamanca ve mekanca daima uçağın önünde olması beklenir. Bu da uçak sistem bilgisinden, uçuş prosedürlerine, meteoroloji bilgisinden hava hukukuna kadar birçok konuda bilgi sahibi olmakla sağlanır. Aslında yapılan iş bir risk yönetimidir. Aynı zamanda uçuşta tehditleri algılama ve farketme ve yönetme eğitimidir. Eğer riski yönetemezseniz, krizi yönetmek daha zor olacaktır. Elinizde bol zaman ve yakıt mevcutken riskleri değerlendiremez, tehditleri, hataları farkedip yönetemezseniz, uçuşu krize girdiğinizde yönetmeniz daha zor olacaktır. Çünkü artık üzerinizdeki baskılara zaman ve yakıt faktörü eklenmiştir.

Bu nedenle çoğu pilotun yaptığı gibi uçak sistem bilgilerinden çalışmaya başlamayın. Peki nereden başlayalım? Tabii ki kokpitten. Çalışmanızın başında her zaman uçakta olduğunuzu düşünün. Çünkü sizin ofisiniz, yönetim üssünüz ve sorumlu olduğunuz alandır kokpit.

Bizler kokpitte nasıl çalışırız? İşler yolunda gittiği sürece belirli bir sıra ile kontrol listelerine göre normal prosedürleri uygularız. Fakat işler yolunda gitmemeye başladığında bizleri tetikleyen bir takım unsurlar olur. Nedir bunlar? İkaz ışıkları, ikaz düdükleri, ikaz sesleri, ikaz görüntüleri, ikaz yazıları veya göstergelerde oluşan anormalliklerdir bunlar. Dolayısı ile o gün hangi ikazla veya ikazlarla çalışacağımıza karar vererek başlamalıyız çalışmaya.

Kendimize “Duruma Dayalı – Senaryoya bağlı” Eğitim yaptırmalıyız. Örnek bir durum vermek gerekirse; 30.000 feet uçuş seviyesinde uçarken “STANDBY BATTERY” ikaz ışığının yandığını fark ettiğimizde hareket tarzımız ne olur? Ya da; yerde iki motorumuz da çalışır durumda “taksi” (uçakların yerde tekerlekleri üzerinde hareketi) yaparken “CARGO FIRE” ikaz ışığının yanması durumunda hareket tarzımız ne olur? Bunu belirledikten sonra birlikte uçtuğumuz pilot ile görev bölümü yaparak kimin neyi nasıl yapacağını uçağımızın el kitaplarına göre gözden geçirerek istişare etmeliyiz. Günümüzde anormal durumları yönetilmesi için genel geçer uygulama “Aviate – Navigate – Communicate – Manage” (uçağı uçur – seyrüsefere devam et – iletişim kur – yönet) şeklinde ifade edilir. Bir pilot uçağın uçurulmasını, seyrüseferini ve telsiz konuşmalarını üzerine alır, diğer pilot ilgili arızanın kontrol listesini (çeklistini) uygular. Çeklist bitince DURUM MUHAKEMESİ yapılarak karar verilir. Operasyona devam veya en yakın meydana iniş veya kalkış yapılan meydana dönüş kararı verilir.

Acil durum kontrol listesindeki (QRH – Quick Reference Handbook) tüm acil durumlar bu yöntemle işlenirse başınıza geldiğinizde duruma aşina olduğunuz için fazla şaşırmayacak ve eğitimdeymiş gibi davranacaksınız. İşte bu eğitim usulü sayesinde baskı altında sakin kalabilirsiniz.

Mesleki kitapları nasıl okumalı?
Eğitim sistemimizin önemli eksiklerinden biri de şudur ki; kimse size nasıl çalışılacağını söylemez pek! Nasıl çalışılacağı, nasıl okunacağı, nasıl yorumlanacağı genelde hep talep edenin kabiliyetine bırakılır. Çünkü bunun üzerine kafa yormamıştır birçok eğitici. Gelin bu açığı burada kapatalım. Havacılıkla ilgili mesleki kitapları öncelikle kitabın önsöz, giriş, tanıtım kısımlarından okumaya başlayın. Kitabın hangi seviyede pilotlara hitap ettiği, pilotların neleri zaten bildiklerini farz ve kabul ettiğini, kitabın ne maksatla, ne zaman, nerede nasıl kullanılacağını anlatan bu bölümleri okumak size çok şey kazandıracaktır. Kitabı yazılış felsefesi ile uyumlu okumaz iseniz, kitaptan yeterli hasılayı alamazsınız. Aslında hiç de ezberlememeniz gereken şeyleri ezberlerken, içselleştirmeniz gereken konuları pas geçersiniz.

Hata ve tehdit yönetimi
Havacılık standartlarının kanla yazıldığını ve uzun yılların tecrübelerine dayandığını ifade etmiştik. Siz bütün tehdit ve hataları öğrenene kadar yıllar geçecek. Bu nedenle oluşturulmuş standart operasyon usullerine güvenin ve uygulayın. Çeklistleri her zaman tam olarak uygulayın. İŞ YÜKÜNÜ diğer mürettebat ile paylaşın. Acele etmeyin. Tereddüt etmeden konuşun. Diğerinin yapması gereken işi de kontrol edin. Güven kontrole mani değildir. Olmadı mı? Pas geçin… Tekrar gelin…

Mürettebatınızdan geribildirim isteyin
İster öğrenci pilot olun ister havayolu kaptanı olun, bu her zaman iyi bir yöntemdir. Ekibinizi bunun için cesaretlendirin. Bir uçuşun sonunda dürüst ve yapıcı geri bildirim isteyin. Eleştiriyi kişisel olarak almayın. Bunun yerine, aynı hataları tekrarlamamak maksadıyla eleştirileri şahsi gelişiminiz için kullanın.

Mürettebatınıza uçuş sonu brifing yapın
Siz de uçuş sonunda uygun bir yer ve zamanda elbette münasip bir üslupla öncelikle uçuşta olumlu gördüğünüz davranışları ve geliştirilmesi veya daha iyi yapılması gereken hususları mürettebatınızla paylaşın. Etkili bir brifingin nasıl olması gerektiğini şirket psikoloğunuza veya bir profesyonele danışarak öğrenin. Brifinglerinizde uygun bir üslûp kullanamazsanız gerekli faydayı yine elde edemezsiniz. Bu brifingin karşılığını diğer uçuşlarınızda aynı ekiple uçarken mutlaka alırsınız.

Güncel kalın, güncel kalmazsanız yaşlanırsınız
Dünya hızla değişmekte, yenilenmekte ve gelişmektedir. Dikkat ederseniz senelerin kurt hocaları hala simülatör uçuş eğitimlerinde öğretmenlik yapmakta ve hala birçok yeni teknolojiyi etkin olarak kullanmaktadırlar. Güncel kalmazsanız asıl işte o zaman yaşlanırsınız. Mesleğinizle ilgili yayınları takip edin. Sizin gibi eğitimli bir insan için günde 15 dakika bile yeterlidir. Şirket ve uçağınızla ilgili teknik bülten, duyurular ve güncellemeler için de belirli periyotlarla zaman ayırın.

İktisatlı olun
Pilot olarak kazancınız uçabildiğiniz sürece iyidir. Fakat zaman zaman sağlığınız veya piyasa şartları nedeniyle uçamayacağınız günler olacaktır. Bu dönemleri, hem beden, akıl ve ruh sağlığınızı koruyarak, hem gerekirse yıllık tazeleme uçuşlarınızı ve sağlık muayenenizi cebinizden ödeyerek hem de ailenizi kimseye muhtaç etmeyecek şekilde atlatabilmek için iktisatlı davranmanız akıllıca olacaktır. Çalışırken (eski tabirle su akarken) mesleki vakıf dernek gibi kuruluşlara üye olarak, lisans kaybı sigortası yaptırarak, gerekirse özel sağlık sigortası satın alarak kötü günlere hazırlık olmak iyidir. Fakat asıl iktisat; uzun vadeli, veya yüksek faizli borçlara girmemek, ailenizle birlikte idamesi yani sürdürülmesi çok yüksek bir hayat tarzından ise kötü günlerden etkilenmeyecek bir sadelikte hayat yaşamak ve buna alışmak suretiyle yapılmalıdır.

İyilik yapın
Bize mesleğe girdiğimizde hocalarımız tarafından ilk öğretilen şey “mütevazi” olmamız gerektiği idi. Ben de üzerine ekliyorum; iyilik yapın! İyilik yaptığınız her canlıdan bir şeyler öğreneceksiniz. Hem meslektaşlarınıza hem de çevrenize mutlaka iyilik yapın. Hayat bize iyiliğin karşılıksız yapıldığı takdirde bir karşılığının olacağını öğretti. Kişisel olarak şahsiyetinizi geliştiremezseniz mesleki olarak pilotluğunuzu geliştiremezsiniz! Ne demiştik; Pilotluk sadece bir hava aracı ile uçabilme becerisi değildir. Tek kanatlı kuş uçmaz!

Unutmayınız; İyi pilotlar daima kendilerini eğitirler, geliştirirler.

Gökyüzünde herkese yetecek kadar yer var.
Emniyetli uçuşlar, iyi inişler dilerim …

Gökhan KARAKUŞ
Sorumlu Kaptan Pilot
19 Mayıs 2020