UÇUŞ ve RADYASYON

UÇUŞTA HANGİ RADYASYON TİPLERİNE MARUZ KALIRIZ ?

KOZMİK RADYASYON; Uzayın derinliklerinden gelen iyonların, gökyüzünden yere ışık hızına yakın bir hızla çarpması ile yeryüzünde bulunan ağır metal iyonlarını da yanına alarak sekme yapması ve gökyüzü istikametinde yeniden yönelmesidir.

GÜNEŞ IŞIĞI RADYASYONU; Vücudumuzda D vitamini sentezlenme işi kısa süreli güneş ışığına bağlı olarak gerçekleşir. Uzun sure güneş ışığına maruz kalmamız durumunda cilt kanserine neden olan etkiyi oluşturur.

Güneşin dalga boyu kısa olan ışınları dünyamızı ısıtırken, gama ışınları gibi yüksek dalga boyundaki ışınları ise radyasyonik etki yapar. Ozon tabakası ise bu etkiyi azaltır.

Uçuşlar ozon tabakasının üstünde gerçekleştiği için radyasyona maruz kalırız.

UÇUŞTA ALDIĞIMIZ RADYASYON DOZUNU ETKILEYEN FAKTÖRLER NELERDİR ?

UÇUŞ SÜRESİ: Uçuş süresinin uzunluğu alınan dozu artıracaktır. Uzun uçuşların öncesi ve sonrasında sağlık önlemlerimize daha dikkat etmemiz gerekir.

ENLEM: Enlem ne kadar artarsa, radyasyon değeri de o kadar artacaktır. Radyasyonca en yoğun enlem 60 derece kuzey enlemidir.

YÜKSEKLİK: Yükseklik artıkça maruz kalınan doz da artar, çünkü üzerinizde yer alan koruyucu atmosfer tabakası incelir.

GÜNEŞ AKTİVİTESİ: Güneşin aktivitesi sonucu aylara göre radyasyon seviyesi artar veya azalır. Belirli zaman aralıklarıyla güneş fırtınaları olmaktadır. Bu dönemlerde güneşten dolayı uçakta maruz kalacağımız radyasyon maksimum olur.

RADYASYON DEĞERI VE HESAPLANMASI

• Radyasyon ölçümü yapılırken kullanılan değere “Sievert” değeri denir.
• Deniz kenarında bu değer 15 mSv iken dünyanın elektromanyetik düzenine göre değişkenlik gösterir.
• Güneyden kuzeye doğru gidildiğinde radyasyon değeri artar. Kuzey kutbu, güney kutbundan 3 kat fazla radyasyon barındırır.
• Dünyada en fazla radyasyon ise 600 kuzey enleminde bulunmaktadır.
• Normal bir insan doğal yaşam koşullarında 1,4 – 2,7 mSv radyasyon alır.
• Radyolojik Korunma Uluslararasi Komisyonu (IRPC) sağlıklı bir uçuş personelinin yılda 20 mSv değerini geçmemesi gerektiğini bildirmiştir.
• 52 mSv uçak içinde radyasyonun zararlı etkilerinin başladığı değerdir.

UÇUŞTA ALDIĞIMIZ RADYASYONU HESAPLAYABİLİR MİYİZ ?

• Bir yılda alınan radyasyon = 52 mSv x Yılda uçulan toplam gün sayısı / 365
• Mesela aylık ortalama 80 saat uçuştan hesaplarsak, yılda 960 uçuş saati eder. Bu rakamı da 24’ e bölersek bir yıl içinde 40 gün uçuş eder.
• Bir yılda alınan radyasyon = 52 x 40 gün / 365 = 5,69 mSv
• Görüldüğü gibi uçak içinde aldığımız yaklaşık radyasyon değeri oldukça düşük görünmektedir.
• Avrupa’da uçuş personelinin 6 mSv’in üzerinde radyasyon almaları durumunda ek önlemler almaları bildirilmiştir.
• Hava yolu çalışanlarının yılda maksimum 1000 saat uçtuğu farz ve kabul edilirse yılda maksimum 5,93 mSv düzeyinde radyasyon alacakları söylenebilir.

Uçuşta aldığımız radyasyonun etkisini azaltmak için neler yapabiliriz?

1. Uçuş sonrası duş almak: Uçuş sonrası duş alarak hem yüzeyimizdeki radyasyondan kurtuluruz, hem de soğurulmuş olan vücut içi radyasyonu difüze etmiş oluruz.
2. Antioksidan zengini sebze ve meyve tüketmek: Antioksidanlar (portakal, yeşil çay, domates, sarımsak, soya fasülyesi) radyasyonun neden olduğu DNA’daki kırılmaları engeller. Eğer bu kırılmalar engellenemezse hücrede kanser oluşumu gözlenebilir.
3. B grubu vitaminler ve potasyum ihtiva eden gıdaların alınması (yeşil sebze, meyve, kavun, karpuz …) gereklidir.
   Süt ürünleri ve yoğurt radyasyondan korumada değil ancak radyasyon sonrası zarar gören hücrelerin ve dokuların yenilenmesinde oldukça faydalıdır.
4. Spor: Sporsuz veya hareketsiz yaşam, her türlü kanser riskini artırır.
5. Uyku: Uçuş öncesi kişilerin bedenlerinin ihtiyacı olan uykuyu yeterli derecede almalan vücudu zinde tutar ve dış uyaranlara karşı direnci arttırır Fakat elektronik aletler, cep telefonları, bilgisayar televizyon gibi cihazlar uyuduğumuz ortamda açık bırakılmamalıdır.
6. Sigara: Günde 1,5 paket sigara içen birisi tütündeki Po-210 izotopu aktivitesi nedeniyle yılda 13 mSv doz radyasyon alır.
7. Alkol: Bilim adamları günde içilen bir şişe biradaki alkolün kanser yapma riskinin, Fukuşima çevresinde yaşayanların aldığı radyasyon dozunun kanser yapma riskinden 20 kat daha fazla olduğunu belirtmektedir. Uluslararası kanser araştırma kurumları, yapılan bilimsel araştırmalara dayanarak, erkeklere günde 20 gram, kadınlara ise günde 10 gram saf alkolden fazlasının içilmemesini öneriyor.
8. Su: Günde en az 2 litre su içmek, suyun temizleme etkisi nedeniyle, hücre içindeki ve dokulardaki birikmiş olan radyasyonu temizler.
9. Temiz hava: Oksijence zengin ortam, oksijenin vücuttaki radyasyonu bağlama etkisi olduğu için, ciğerlerimizdeki ve diğer organlarımızdaki radyasyonu temizler.